آیا غضروف قابل ترمیم است؟ + معرفی ترمیم کننده غضروف
آیا غضروف قابل ترمیم است؟ چکار کنیم که غضروف را بتوانیم ترمیم کنیم؟ در این مقاله از طبیب فارسی درباره این موضوع باهم صحبت میکنیم.
در مقاله ی قبلی طبیب فارسی درباره مواد غذایی غضروف ساز زانو صحبت کردیم و لیست موادی که میتواند به غضروف ساز بودن زانو کمک کند را به شما معرفی کردیم. حال میخواهیم ببینیم که آیا میتوان غضروف را ترمیم هم کرد؟
آیا غضروف قابل ترمیم است؟
سه نوع غضروف در بدن وجود دارند که شامل موارد زیرند:
- غضروف شیشهای یا شفاف: این نوع غضروف عمدتا بین مفاصل و دنده ها و اطراف نای وجود دارد.
- غضروف کشسان یا ارتجاعی: انعطاف پذیرتر و نرم تر از غضروف شیشهای است و بخش اعظم بینی ، گوش بیرونی و اپیگلوت را تشکیل می‌دهد.
- غضروف رشته‌ای یا فیبرو: مستحکم‌ترین نوع غضروف ، غضروف رشته‌ایست. این نوع غضروف میتواند وزن زیادی را تحمل کند و بین استخوان‌های لگن و باسن و به ویژه در بین مهره‌ها یافت می‌شود. در آسیب غضروف زانو غضروف رشته‌ای دچار آسیب می‌شود.
بافتی عاری از اعصاب و رگ‌‌های خونی
غضروف، بافت و لایه‌ایست که وظیفه انتقال و تقسیم بار در زمانی که مفصل‌‌‌ها به حرکت در می‌آیند را بر عهده دارد. زمانیکه مفصل‌‌‌ها تحریک می‌شوند، غضروف همچون بافت و لای‌های عمل میکند که سنگینی این تحریک را متحمل می‌شود: به این شکل که یا آنرا انتقال می‌دهد و یا تقسیم میکند.
به عبارت دیگر، غضروف مابین استخوانها، نقش بُل برینگ و ضربه گیر را بازی میکند و بدون شک جزء لاینفک حرکات ما محسوب می‌شود. سلولهای غضروفی که کندروسیت نامیده می‌شوند، وظیفه ساخت و حفظ ماتریس غضروف را برعهده دارند که شامل فیبر‌های کلاژن و گلیکوپروتئین‌ها( پُلی ساکاریدهایی که به راحتی آب را در خود حفظ می‌کنند) است.
برخلاف استخوانها، غضروف‌ها معمولاً به ندرت ترمیم می‌شوند و به سختی بهبود می‌یابند. فرضیه‌‌‌های متعددی در علم مهندسی پزشکی در رابطه با پیوند و ترمیم بافت غضروفی مطرح شده که همگی به نوعی سعی دارد تا راه حلی برای درمان بیماری‌‌های غضروفی و آرتروز بیابند. برای عملی کردن این فرضیه‌‌ها دانشمندان از علم مهندسی سلولی (بویژه سلولهای بنیادی)، بیومتریال‌‌‌ها یا همان زیست‌ماده‌‌‌ها که حکم نگهدارنده و تقویت کننده را بازی می‌کنند و نیز از چاپگر سه بعدی کمک گرفته‌اند.
نگهداری و بازسازی غضروف‌ها
در حال حاضر برای کمک به بیمارانی که دچار ضایعات مفصلی شده‌اند، تکنیک‌‌‌های جراحی متعددی وجود دارد. از میان این تکنیک‌‌‌‌ها، میتوان به پیوند سلولهای غضروفی اتولوگ اشاره کرد. این سلولها، به تنهایی یا به همراه بیومتریال‌‌‌ها (یا همان زیست ماده‌ها)، از بدن شخص بیمار برداشته می‌شوند. پیوند فوق، تاکنون بسیار مؤفق بوده و نتایج امیدوارکننده‌ای داشته است.
با تمام محاسن و فوایدی که این پیوند دارد، غالباً با محدودیت‌هایی مثل دشواری عمل برداشتن سلولها برای پیوند، دشواری اجرای عمل پیوند، ترمیم متوسط و نه چندان کامل بافت آسیب دیده، پاسخ‌‌‌های گوناگون بدن بیماران به این عمل و… همراه بوده است. به همین دلیل محققان در جستجوی راه‌حل‌هایی هستند که هم نظر آن‌ها را تأمین کند و هم رضایت بیماران را به همراه داشته باشد.
اخیراً، موضوع مهمی نظر محققان را به خود جلب کرده است و آن امکان استفاده از کندروسیت‌ها یا غضروف‌های بینی که حاوی غشاء کلاژن هستند، به عنوان جایگزینی برای کندروسیت‌های مفصلی است. پزشکان با بررسی این احتمال در محیط بیمارستان، به نتایج امیدوارکننده‌ای دست یافته‌اند.
علائم آسیب غضروف زانو
شایع‌ترین علائم آسیب غضروف زانو شامل درد ، خشکی ، کاهش حرکت و تورم است. توصیه می‌شود برای کاهش درد و تورم این ناحیه، از محصولات کمک پزشکی با کیفیتی که می‌توانند منطقه آسیب دیده را فشرده سازی و در عین حال تثبیت کنند، استفاده شود.
این کار از این جهت مهم است که ممکن است مدتی طول بکشد تا غضروف آسیب دیده زانو بتواند خود را ترمیم کند. سلولهای این نوع بافت خونرسانی نمی‌شوند و به همین دلیل نمی‌توانند از طریق خون کمکی برای ترمیم آسیب دیدگی خود دریافت کنند ، و این بدان معنی است که مثلاً به سرعت بافتهای عضلانی یا پوست بهبود پیدا نمی‌کند.
منبع آسیب
آسیب غضروف زانو معمولا شامل آسیب منیسک است ، اگرچه در صورت آسیب رسیدن به استخوان زیرین، آسیب غضروف مفصلی، معروف به آسیب غضروفی یا آسیب استخوانی-غضروفی نیز وجود دارد. آسیب غضروف زانو معمولاً به عنوان بخشی از آسیب دیدگی زانو و اغلب همراه با آسیب دیدگی سایر بافتهای نرم ایجاد می‌شود.
درمان اولیه شامل استراحت ، گذاشتن یخ روی زانو ، فشرده سازی و بالا نگه داشتن زانو است ، در عین حال استفاده از وسایل کمک پزشکی زانو نیز میتواند از زانو در برابر آسیب‌های بیشتر محافظت کند. درمان بیشتر به سن و وضعیت سلامت عمومی بیمار، تاثیر صدمات و شدت علائم آن بستگی دارد. در صورتی که آسیب غضروف مفصلی درمان نشود ممکن است منجر به آرتروز شود.
غضروف‌های مفصلی رگ خونی یا پایانه عصبی ندارند ، اما بیماران هنوز هم ممکن است دچار درد شوند. هنگامی که قطعه‌ای از غضروف آسیب دیده مانع حرکت هموار مفصل شود اصطلاحا می‌گویند زانو”قفل شده است “. در این شرایط زانو ممکن است متورم شده و انجام فعالیت‌هایی که مستلزم تحمل وزن و فشار است برای زانو دردناک باشد.
روند تشخیص آسیب غضروف مفصلی شامل تجزیه و تحلیل سابقه آسیب و معاینه مفصل است تا ببینند آیا نشانه‌هایی از تورم ، قفل شدن و “خم شدن” در زانو وجود دارد یا خیر. تصاویر اشعه ایکس هم می‌توانند به تشخیص کمک کنند ، اما تصاویر “ام آر آی” اطلاعات بسیار دقیق‌تری را برای تشخیص آسیب غضروف زانو به دست می‌دهند.
تشخیص
تشخیص آسیب غضروف مفصل زانو معمولا بر اساس معاینه فیزیکی و تایید آن توسط تصاویر ام آر آی یا آرتروسکوپی انجام می‌شود. علائم ممکن است بعد از چند هفته از بین بروند ، اما در اکثر افراد ، درد تا زمان بهبود پارگی غضروف ممکن است ادامه داشته باشد. استفاده از وسایل کمک پزشکی زانو در مراحل اولیه ممکن است از آسیب بیشتر جلوگیری کرده و به کاهش درد ناشی از تورم کمک کند.
درمان‌های غیرجراحی
ساده‌ترین و اولیه‌ترین درمان غیر جراحی برای آسیب غضروف ، استفاده از مسکن‌هایی مانند ایبوپروفن یا داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی است که به کاهش درد و تورم کمک می‌کنند. علاوه بر مسکن ، ممکن است از زانوبند یا بریس یا بانداژ هم استفاده شود تا از آسیب دیدگی بیشتر غضروف زانو جلوگیری شده و آسیب ایجاد شده فرصت داشته باشد تا بهبود پیدا کند.
از فیزیوتراپی نیز که غالباً نتایج بسیار موفقی در این مورد دارد زیاد استفاده می‌شود. تمرینات کنترل شده و تحت نظارت یک متخصص فیزیوتراپی باعث تقویت عضلات پشتیبان زانو شده، و بدین طریق تسکین زیادی ایجاد کرده و فشار را از روی مفصل کاهش دهند. و در نهایت ، یکی از روش‌های درمانی غیر جراحی که برای درمان یا جلوگیری از آسیب غضروف زانو ، توصیه می‌شود تغییر سبک زندگی است. کاهش فعالیت‌هایی که بر مفصل فشار وارد می‌کنند احتمال آسیب دیدگی و صدمات بیشتر را کاهش می‌دهد.
درمان با جراحی
چندین نوع جراحی وجود دارد که از آن‌ها برای ترمیم و تسکین درد زانو و آسیب‌های غضروفی استفاده می‌شود. در اینجا درباره این روش‌ها و نتایجی که هر یک در پی دارند توضیح خواهیم داد.
لاواژ و دِبریدمان به روش آرتروسکوپی
از این تکنیک زمانی استفاده می‌شود که قطعات غضروف در مفصل شل شده و باعث قفل شدن مفصل زانو شوند. در روش آرتروسکوپی ( جراحی بسته زانو ) به کمک یک آرتروسکوپ به ناحیه آسیب دیده دسترسی پیدا کرده و سپس مفصل را با استفاده از محلول نمکی شستشو می‌دهند.
پس از تمیز کردن ، قطعات شل شده غضروف را با استفاده از یک ابزار تراش داده و در نهایت برش‌های کوچکی که برای عمل ایجاد شده بودند بسته می‌شوند. این جراحی رایج غضروف آسیب دیده را ترمیم نمی‌کند بلکه درد ناشی از آسیب غضروف زانو را کاهش داده و باعث افزایش تحرک زانو می‌شود.
تحریک مغز استخوان
در این روش سوراخ‌های ریزی در استخوان ایجاد می‌شود تا مغز استخوان آزاد شود. این به نوبه خود منجر به تشکیل لخته‌های خون در غضروف آسیب دیده شده و نتیجتا بدن را تحریک میکند تا غضروف جدید تولید کند. نتایج این جراحی ممکن است عمر محدودی داشته باشد زیرا غضروف جدید نیز ممکن است فرسوده شده و در آینده نیاز به تعویض آن باشد.
موزائیک پلاستی و پیوند آلوگرافت استخوانی- غضروفی (AOT)
موزائیک پلاستی روشی است که در آن برش‌های ریزی از غضروف سالم را جایگزین غضروف آسیب دیده می‌کنند. در صورتی که آسیب خیلی شدید باشد، توصیه می‌شود از روش پیوند استخوانی- غضروفی آلوگرافت به عنون روش جایگزین استفاده شود که طی آن از غضروف فرد دیگری ( اهداء کننده) برای این کار استفاده می‌شود.
کاشت کندروسیت خودی(ACI)
در این تکنیک دو مرحله‌ای ابتدا یک نمونه کوچک از غضروف را با آرتروسکوپ برمی‌دارند. سپس بافت نمونه را به آزمایشگاه می‌فرستند تا از آن سلولهای غضروفی جدیدی را در یک محیط مصنوعی رشد دهند. سپس طی یک جراحی دیگر غضروف جدید از طریق یک پچ کلاژنی که روی ناحیه آسیب دیده قرار می‌گیرد، جایگزین غضروف آسیب دیده خواهد شد.
ساخت قاب غضروفی مصنوعی
این تکنیک جدید شامل کاشت یک قاب مصنوعی از جنس کلاژن و پروتئین است که باعث تحریک رشد سلولهای غضروفی می‌شود. این قاب به آرامی جذب بدن شده و پس از آن غضروف‌های سالمی را از خود به جا خواهد گذاشت.
آسیب غضروف زانو یکی از مشکلات شایع است و معمولاً به سادگی با انجام ندادن بعضی فعالیت‌های خاص یا اطمینان از این که بدن میتواند به اندازه کافی از زانو در هنگام وارد آمدن فشار بر آن حمایت کند، قابل رفع است. محققان همچنان به تحقیق درباره روش‌های معالجه این بیماری می‌پردازند و طی چند سال آینده ممکن است به روش‌های جراحی جدیدی برای رفع این مشکل دست پیدا کنند.
در این مقاله به سوال رایج آیا غضروف قابل ترمیم است؟ پاسخ دادیم و درباره موارد مختلف صحبت کردیم. ما در بخش آشنایی با انواع بیماری ها نیز به بیماری های دیگر و راهکارهای مقابله با آن پرداخته ایم. نظر شما درباره این مقاله چیست؟ نظرات خود را از طریق بخش کامنت های همین مطلب باما و سایر کاربران درمیان بگذارید.