آندوسونوگرافی چیست و چه زمانی استفاده می شود؟

سونوگرافی آندوسکوپی (EUS) برای بدست آوردن تصاویر و اطلاعات مربوط به دستگاه گوارش و بافت و اندام های اطراف آن ، آندوسکوپی و سونوگرافی را ترکیب می کند در ادامه این مطلب با طبیب فارسی همراه شوید .

سونوگرافی آندوسکوپی (EUS) روشی است که به پزشک اجازه می‌دهد تصاویر و اطلاعاتی از پانکراس بدست آورد. تست اولتراسوند با استفاده از امواج صوتی تصاویری از اندام های داخلی شما تهیه می‌کند. در طی این عمل یک دستگاه سونوگرافی کوچک بر روی نوک یک آندوسکوپ نصب می‌شود. آندوسکوپ یک لوله کوچک، سبک و انعطاف پذیر است که دارای یک دوربین می‌باشد. با قرار دادن اندوسکوپ و دوربین در پانکراس، پزشک قادر به گرفتن تصاویر با سونوگرافی با کیفیت بالا از پانکراس است. از آنجا که EUS می‌تواند به ارگان (ها) نزدیک شده و آنها را مورد بررسی قرار دهد، تصاویر دریافت شده از EUS اغلب دقیق‌تر از تصاویر ارائه شده با دستگاه‌های سونوگرافی سنتی است که در خارج از بدن استفاده می‌شوند.

یکی از کاربردهای اندوسونوگرافی در تشخیص و درمان سرطان لوزالعده(پانکرس)است.

سرطان لوزالمعده (پانکراس) چیست؟

سرطان پانکراس سرطانی است که از خود پانکراس شروع می‌شود. این اتفاق زمانی می‌افتد که سلول‌های اگزوکرین (یک نوع از سلول‌های پانکراس) شروع به تغییر و رشد می‌کنند و این سلول‌ها از حالت طبیعی خارج می‌شوند.

پانکراس شما دارای ۲ نقش است:

موادی را ترشح می‌کند که باعث می‌شود بتوانید مواد غذایی که می‌خورید را تجزیه کنید (هضم کنید).
هورمون‌هایی را تولید می‌کند که به کنترل قند، انسولین و سایر مواد موجود در خون کمک می‌کند.
سرطان پانکراس از سلول‌هایی شروع می‌شود که به تجزیه مواد غذایی (سلول های اگزوکرین) کمک می‌کنند. اما در سلول‌های دیگر، سرطان پانکراس کمتر ایجاد می‌شود و آنها سلول‌هایی هستند که هورمون‌ها (سلول‌های غدد درون ریز یا آندوکرین) را ترشح می‌کنند. اگر جواب سرطان لوزالمعده مثبت تشخیص داده شده است، از پزشک خود بپرسید که سرطان شما از کدام نوع است. زیرا هر یک از این دو نوع سرطان لوزالمعده با روش‌های متفاوتی تحت درمان قرار می‌گیرند و چشم اندازهای مختلفی دارند.

سرطان پانکراس می‌تواند به سایر قسمت‌های بدن گسترش یابد. هنگامی که سرطان این کار را انجام می‌دهد، متاستاز نامیده می‌شود. اما در هر صورت، نوع سرطان بر مبنای نوع سلول‌هایی است که از آن منشا می‌یابد. به عنوان مثال، حتی اگر سرطان لوزالمعده به کبد شما منتقل شود، آن را هنوز هم به نام سرطان پانکراس می‌شناسند، نه سرطان کبد.

استفاده از آندوسکوپی اولتراسوند (EUS) برای تشخیص و درمان سرطان لوزالمعده

این آزمایش بر مبنای استفاده از امواج صوتی برای ایجاد تصاویری از داخل بدن است. یک اولتراسوند کوچک بر روی سر یک لوله نازک قرار گرفته و از راه گلو، به داخل معده و سپس به بخش اول روده کوچک منتقل می‌شود. اولتراسوند می‌تواند برای مشاهده لوزالمعده استفاده شود. همچنین می‌توان از نمونه برداری بافتی برای بررسی سرطان استفاده کرد.

چرا از EUS استفاده می‌کنید؟

یک پزشک می‌تواند از EUS برای تشخیص سرطان پانکراس استفاده کند تا:

محل و اندازه تومور پانکراس تشخیص داده شود.
بررسی این که آیا سرطان به سایر اندام‌های مجاور بدن گسترش یافته است یا خیر
بیوپسی یا نمونه برداری از تومور برای آزمایش
مطالعاتی با استفاده از EUS در حال انجام است که بر روی افرادی که در معرض خطر بالای ابتلا به سرطان لوزالمعده قرار دارند در حال تحقیق است. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد خطر ابتلا به سرطان پانکراس و مطالعات غربالگری برای افرادی که در معرض خطر هستند، می‌توانید به آنها مراجعه کنید.

EUS همچنین می‌تواند برای درمان عوارض جانبی سرطان پانکراس استفاده شود. به عنوان مثال، تومور لوزالمعده ممکن است در صورت وارد آوردن فشار بر روی شبکه اعصاب سلیاک، باعث ایجاد درد شود. شبکه سلیاک دسته‌ای از اعصاب هستند که پانکراس و اندام‌های دیگر را به مغز و نخاع متصل می‌کند. برای درمان این درد، در بعضی از بیماران اعصاب سلیاک را قطع می‌کنند.

قطع اعصاب سلیاک می‌تواند در طول عمل EUS انجام شود. اگر بیماران در حال برنامه ریزی برای عمل EUS هستند و در عین حال درد بسیاری دارند، قبل از انجام این عمل باید با پزشک خود در مورد قطع اعصاب سلیاک نیز مشورت کنند.

بیماران چگونه باید برای عمل EUS آماده شوند؟

تیم مراقبت‌های بهداشتی به بیماران دستورالعمل‌های لازم را قبل از عمل EUS می‌دهد.

بیماران مجاز به خوردن یا نوشیدن چیزی از شش ساعت قبل از آزمایش نیستند. در بعضی از افراد ممکن است نیاز باشد که داروهایی را قبل از این عمل استفاده کنند تا احتمال ابتلا به عفونت کاهش یابد. پزشک به بیمار توصیه‌های لازم را برای مصرف این داروها و یا سایر داروها، قبل از عمل EUS می‌دهد.

قبل ازعمل EUS، به بیماران داروهای آرام بخش و داروهای ضد درد داده می‌شود. بیماران ممکن است در طول عمل احساس خواب آلودگی کنند اما هوشیار هستند. لازم است بیمار یک همراه داشته باشد تا پس از عمل او را به خانه برساند.

در طول عمل آندوسکوپی اولتراسوند چه اتفاقی اتفاق می‌افتد؟

بیماری که قرار است تحت عمل آندوسکوپی اولتراسوند قرار بگیرد، باید پیش از عمل آرام بخش دریافت کند. پس از دریافت آرامبخش، پزشک یک اندوسکوپ را از راه دهان یا راست روده (مقعد) وارد بدن می‌کند. پزشک با استفاده از یک دستگاه متصل به یک مانیتور تلویزیون دار، تصاویر اولتراسوند داخل بدن را بر روی مانیتور مشاهده خواهد کرد. علاوه بر این می‌توان از امواج صوتی برای کمک به انجام بیوپسی (نمونه گیری کوچک بافتی برای انجام آزمایشات میکروسکوپی) استفاده کرد. کلیه این عمل‌ها معمولا بین ۳۰ تا ۹۰ دقیقه طول می‌کشد و بیمار می‌تواند در همان روز مرخص شده و به خانه برگردد.

پس از عمل EUS چه اتفاقی می‌افتد؟

پس از عمل EUS، تا زمانی که اثر داروی آرام بخش از بین برود، بیمار به اتاق ریکاوری منتقل می‌شود. بیمار نباید پس از عمل رانندگی کند.

بیماران ممکن است پس از عمل احساس باد کردن یا دفع گاز داشته باشند. همچنین بیمار ممکن است تغییراتی را در دفع مدفوع تجربه کند. تیم مراقبت‌های بهداشتی دستورالعمل‌هایی را در مورد غذا خوردن و نوشیدن بعد از عمل EUS به شما خواهد گفت.

تست‌های دیگر که ممکن است برای تشخیص سرطان پانکراس انجام شود
دکتر سوالاتی در مورد وضعیت سلامتی شما می‌پرسد و یک معاینه فیزیکی انجام خواهد داد. تشخیص زود هنگام سرطان لوزالمعده می‌تواند دشوار باشد زیرا پانکراس در بخش‌های داخلی بدن است این باعث می‌شود که هنگام سرطان هنوز کوچک باشد و پزشک را گمراه کند. اگر علایمی وجود داشته باشد که به سرطان لوزالمعده اشاره کند، آزمایش‌های بیشتری انجام می‌شود. در اینجا برخی از تست‌هایی که ممکن است نیاز باشد عبارتند از:

بیوپسی

دکتر یک نمونه بافتی کوچک یا بعضی از سلول‌ها را برای بررسی تشخیص سرطان مورد آزمایش قرار می‌دهد. بیوپسی تنها راهی است که می‌تواند با قطعیت تائید کند که آیا سرطان دارید یا خیر. راه‌های مختلفی برای انجام بیوپسی وجود دارد، بنابراین از پزشک خود بپرسید که چه نوع بیوپسی را باید داشته باشید.

CT اسکن یا CAT اسکن

این آزمایش با استفاده از اشعه ایکس انجام می‌شود و تصاویری را از داخل بدن شما تهیه می‌کند. این تست می‌تواند تصاویر واضحی از پانکراس و ناحیه اطراف آن برای دیدن اینکه آیا سرطان گسترش پیدا کرده است یا خیر، نشان دهد.

اسکن MRI

این آزمایش برای ایجاد تصاویر واضح از داخل بدن، به جای اشعه ایکس از امواج رادیویی و مغناطیسی قوی استفاده می‌کند. این آزمایش ممکن است برای به دست آوردن اطلاعات بیشتر در مورد اندازه سرطان و میزان گسترش آن استفاده می‌شود. انواع خاصی از اسکن MRI نیز می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد تا کانال‌ها و رگ‌های خونی داخل و اطراف پانکراس را مشاهده کند.

کلانژیوگرافی آندوسکوپیک عقب‌گرد یا ای‌آرسی‌پی (ERCP)

کلانژیوگرافی آندوسکوپیک عقب‌گرد یک دوربین کوچک می‌باشد که بر روی یک لوله نازک متصل است که از راه گلو به داخل معده و به قسمت اول روده کوچک وارد می‌شود. این آزمایش می‌تواند بررسی کند که آیا کانال گوارشی به علت سرطان پانکراس مسدود شده است یا خیر. ERCP همچنین می‌تواند برای کمک به باز کردن انسداد کانال یا حذف برخی از سلول‌ها مورد استفاده قرار گیرد.

آزمایشات عملکرد کبد
اینها آزمایشات خونی هستند تا ببینند کبد چگونه کار می‌کند.

مارکرهای تومور
بعضی از سلول‌های سرطانی پانکراس می‌توانند پروتئین‌های خاصی را که در خون ایجاد کنند. این آزمایش می‌تواند همراه با سایر آزمایشات عکس برداری و بیوپسی انجام شود که به پزشک شما در پیدا کردن نوع سرطان لوزالمعده کمک می‌کند.

سایر آزمایش‌های خونی
ممکن است نیاز به انجام آزمایشات دیگری باشد تا به پیدا کردن اینکه آیا شما دچار مشکل بهداشتی دیگری مانند بیماری کلیه و مشکلات مغز استخوان هستید، کمک کند.

بیماری سرطان من چقدر جدی است؟

مرحله سرطان
اگر سرطان لوزالمعده دارید، پزشک درصدد این خواهد بود که در یابد این بیماری تا چه اندازه گسترش یافته است. این کار تعیین و تشخیص مرحله بیماری نام دارد. لازم است که پزشک مرحله پیشرفت سرطان را پیدا کند تا تصمیم بگیرد که چه نوع درمانی برای شما مناسب است. سرطان شما می‌تواند در مرحله ۱، ۲، ۳ یا ۴ قرار داشته باشد. هرچه مرحله آن پایین‌تر باشد، گسترش سرطان کمتر است.

درجه بندی مرحله سرطان
درجه بندی به معنی چک کردن سلول‌های سرطانی با استفاده از آزمایش بیوپسی است تا تعیین شود چند درصد آن سلول‌ها طبیعی هستند. این کار به پزشکان کمک می‌کند تا تشخیص دهند سرطان با چه سرعتی رشد و گسترش پیدا می‌کند. در صورت داشتن تومور، به شما درجه‌ای بین ۱ و ۳ داده خواهد شد. هر چه تعداد این سلول‌ها پایین تر باشد، سلول‌های سرطانی بیشتر به سلول‌های معمولی شبیه خواهند بود و با سرعت کندتری رشد می‌کنند. تعیین درجه تومور به پزشک اجازه می‌دهد که بهترین روش درمانی را برای شما انتخاب کند، بنابراین از پزشک خود بخواهید که درجه سرطان شما را به شما بگوید و بر اساس آن روش درمان را تعیین کند.

سایر روش‌های درمانی برای سرطان پانکراس

راه‌های اصلی درمان سرطان پانکراس عبارتند از جراحی، شیمی درمانی و پرتودرمانی. از دکتر خود بپرسید چه درمان‌هایی می‌تواند برای شما قابل استفاده باشد. حتی برای سرطان‌های پیشرفته‌تر و سخت‌تر که غیر قابل درمان هستند، اغلب می‌توان با استفاده از روش‌هایی علایم را تسکین داد و سرعت رشد سرطان را کند کرد. برای پیدا کردن گزینه‌های درمانی مناسب خود با دکترتان صحبت کنید.

برنامه درمانی مناسب شما به این موارد بستگی دارد:

مرحله و درجه سرطان
شانس اینکه یک نوع روش درمانی، سرطان را درمان کند یا تنها به بهبود علایم آن کمک کند.
سن شما
سایر بیماری‌های شما
احساس شما در مورد عمل و عوارض جانبی که با آن همراه است
جراحی سرطان پانکراس
جراحی سعی دارد تمام سلول‌های سرطانی را از بین ببرد، البته در صورتی که سرطان کوچک باشد و گسترش نیافته باشد. گاهی اوقات جراحی می‌تواند برای این انجام شود که فقط جلوی سرطان را بگیرد و به بقیه پانکراس کاری ندارد. اما اغلب، بسته به مرحله سرطان، ممکن است نیاز به برداشتن بخشی یا حتی همه پانکراس و سایر اعضای بدن نیز داشته باشید. اگر سرطان شما بیش از حد پیشرفته یا بیش از حد گسترش یافته است، ممکن است عمل جراحی امکان پذیر نباشد و در عوض ممکن است درمان‌های دیگری انجام شود. پس بهتر است که از پزشک خود بپرسید چه نوع جراحی برای شما مناسب است.

عوارض جانبی جراحی

جراحی سرطان پانکراس می‌تواند یک عمل بسیار بزرگ باشد و خطرات و عوارض جانبی داشته باشد. اطمینان حاصل کنید که از پزشک خود در مورد نحوه عمل و انتظاراتی که از آن می‌رود، اطلاعات کافی را به دست آورده‌اید. مشکلات احتمالی جراحی عبارتند از:

خونریزی داخلی
عفونت
خون ریزی
مشکل در خوردن غذا
کاهش وزن
بروز تغییرات در دفع مدفوع
دیابت
تخریب تومور و آمبولی کردن آن

اگر سرطان لوزالمعده به کبد گسترش یافته است، تخریب تومور یا آمبولی کردن آن می‌تواند مفید باشد. این عمل، تومور را بدون جراحی از بین می‌برد و در مواردی ممکن است انجام شود که شما برای عمل جراحی خیلی ضعیف هستید. راه‌های زیادی برای انجام این کار وجود دارد، مانند گرم کردن تومور با استفاده از امواج رادیویی یا مایکروویو، انجماد تومور یا کشتن تومور با مسدود کردن جریان خونی که از راه کبد آن را تغذیه می‌کند. با پزشک خود در مورد اینکه این عمل چه نتایجی می‌تواند داشته باشد، مشورت کنید.

شیمی درمانی

شیمی درمانی به معنی استفاده از داروها برای مبارزه با سرطان است. این داروها به طور عمده برای انواعی از سرطان‌های پانکراس استفاده می‌شود که بزرگ هستند، گسترش یافته، سریع رشد می‌کنند و یا باعث علایم بدی می‌شوند.

بعضی داروهای شیمیایی از طریق یک سوزن به ورید تزریق می‌شود و در موارد دیگر به شکل قرص مصرف می‌شود. این داروها به خون وارد می‌شوند و در بدن پخش می‌شوند. شیمی درمانی بصورت یک چرخه یا دوره استفاده می‌شود. هر دوره درمانی با یک دوره استراحت همراه است که اجازه می‌دهد عوارض جانبی شما بهتر شود. انواع داروهای شیمی درمانی می‌توانند با هم یا به تنهایی استفاده شوند و اغلب با داروهای دیگری نیز استفاده می‌شوند. طول دوره درمان اغلب چند ماه طول می‌کشد.

عوارض جانبی شیمی درمانی

عوارض جانبی رایج عبارتند از:

ریزش مو
زخم‌های دهانی
بی اشتهایی
اسهال
احساس درد در معده
عفونت
کبودی و خونریزی بدون دلیل
خستگی

این مشکلات معمولا بعد از پایان دوره درمان به پایان می‌رسند و راه‌هایی نیز برای درمان اکثر عوارض شیمیایی وجود دارد. اگر عوارض جانبی دارید، حتما با تیم مراقبت از سرطان خود صحبت کنید تا بتوانید از آنها کمک بگیرید.

درمان هدفمند

داروهای مورد استفاده در درمان هدفمند متفاوت از شیمی درمانی هستند. این داروها به طور عمده بر سلول‌های سرطانی تاثیر می‌گذارند و روی سلول‌های طبیعی بدن بی تاثیر هستند. آنها ممکن است حتی در مواردی که سایر درمان‌ها نتیجه بخش نبودند، موثر واقع شوند. داروهایی که در درمان هدفمند سرطان پانکراس استفاده می‌شوند را می‌توان به شکل قرص مصرف کرد. برای اطلاع از عوارض جانبی آن با پزشک خود مشورت کنید. اغلب عوارض جانبی آنها با اثرات جانبی شیمیایی درمانی فرق دارد.

ایمونوتراپی

ایمونوتراپی درمانی است که یا قدرت سیستم ایمنی بدن را افزایش می‌دهد یا نسخه‌های شبیه سازی شده سلول‌های سیستم ایمنی بدن است که به سلول‌های سرطانی پانکراس حمله می‌کنند. یک نوع ایمونوتراپی که برای درمان سرطان پانکراس استفاده می‌شود به ورید تزریق می‌شود. این داروها ممکن است موجب خستگی شما، احساس درد در ناحیه معده و یا تب، لرز و بثورات جلدی شود. بسیاری از این مشکلات پس از اتمام دوره درمان به پایان می‌رسد. اگر عوارض جانبی دارید، با تیم پزشکی خود صحبت کنید تا از آنها کمک بگیرید.

پرتو درمانی

پرتو درمانی از پرتوهای پر انرژی اشعه ایکس برای کشتن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. رادیوتراپی (همراه با شیمی درمانی) نیز می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد و بیشتر در مواقعی تجویز می‌شود که سرطان بیش از حد پیشرفت کرده و با جراحی قابل درمان نیست. این عمل همچنین می‌تواند برای کمک به بهبود علائمی مانند درد ناشی از سرطان پیشرفته استفاده شود.

عوارض جانبی پرتو درمانی

اگر پزشک شما پرتو درمانی را پیشنهاد کرده است، در مورد عوارض جانبی این عمل از وی سوال کنید. شایعترین عوارض جانبی پرتو درمانی عبارتند از:

تغییرات پوست در ناحیه‌ای که پرتو درمانی انجام شده است.
احساس خستگی زیاد
احساس درد و بیماری در معده
کاهش وزن
داروهای ضد درد
داشتن درد یکی از مشکلات رایج افراد مبتلا به سرطان پانکراس است. شما نباید از مصرف داروهای ضد درد ارائه شده بترسید. داروهای ضد درد زمانی بهتر اثر می‌کنند که به موقع مصرف شوند، نه فقط زمانی که درد تشدید می‌شود. از دکتر خود بپرسید که چه داروهایی را باید مصرف کنید و چه انتظاری از مصرف این داروها می‌رود.