علت حالت تهوع صبحگاهی

حالت تهوع صبحگاهی میتوتند به دلایل مختلفی ایجاد شود در طبیب فارسی به بررسی علت ها میپردازیم .

همه افراد در زندگی حداقل یک بار حالت تهوع صبحگاهی را داشته اند و حس بد این اتفاق را تجربه کرده اند، اما از علت آن بی خبرند.

حالت تهوع وضعیتی است که در آن احساس می‌کنید مواد غذایی در حال بالا آمدن از معده به سمت گلو و دهان‌ است. معمولا علائم و نشانه های دیگری نیز مانند اسهال، تعریق، و درد شکمی یا گرفتگی ماهیچه هم به همراه حالت تهوع ایجاد می‌شوند.

تنها خانم های باردار نیستند که صبح های شان را با حالت تهوع و بدحالی شروع می کنند. بدحالی سر صبح می تواند به دلایل مختلفی سراغ فرد بیاید و تا زمانی که دلیل اصلی برطرف نشود، فرد را رها نمی کند.

هم مردان و هم زنان ممکن است زمانی که از خواب بر می‌خیزند با حالت تهوع روبرو شوند.

 

۱. بارداری

بارداری، یکی از دلایل رایج حالت تهوع صبحگاهی

حالت تهوع و سرگیجه از علائم اولیه بارداری هستند که در حوالی هفته ششم ظاهر می‌شوند. این علائم معمولا بین هفته‌های ۱۶ و ۲۰ از بین می‌روند. علت سرگیجه و حالت تهوع صبحگاهی تغییرات هورمونی در سه‌ماهۀ اول بارداری است که بیش از نیمی از خانم‌های باردار آن را تجربه می‌کنند. حالت تهوع صبحگاهی فقط به صبح محدود نمی‌شود و ممکن است هر زمان دیگری اتفاق بیفتد. بعضی خانم‌ها در تمام روز حالت تهوع دارند.

 

۲. خستگی یا مشکلات خواب

پرواززدگی (Jet Lag)، بی خوابی یا زنگ هشدارهای زودتر از معمول ممکن است چرخه خوابتان را به هم بزنند. این تغییرات در الگوی خواب منظم، پاسخ نورواندوکرین (سلول‌هایی با ترکیبی از خصوصیات سلول‌های عصبی و سلول‌های ترشح‌کننده هورمون) بدن شما را تغییر می‌دهد که گاهی موجب ایجاد حالت تهوع ‌می‌شود.

 

۳. گرسنگی یا قند خون پایین

از وقتی شام می‌خوریم تا وقتی از خواب بیدار می‌شویم حدود دوازده ساعت یا حتی بیشتر زمان می‌گذرد. میزان پایین گلوکز در خون (قند خون پایین) ممکن است شما را دچار احساس سرگیجه، لرز، گیجی، ضعف، حالت تهوع و حتی غش کند. صبحانه‌نخوردن، به‌خصوص اگر به صبحانه‌خوردن عادت داشته باشید، این علائم را بدتر می‌کند.

پیش از خرید دستگاه تست قند خون این ۱۰ نکته را بخوانید

افراد دیابتی به‌دلیل داروهایی که مصرف می‌کنند ممکن است دچار قند خون پایین شوند. به همین دلیل می‌توانند بلافاصله بعد از بیداری غذا بخورند تا قند خونشان اُفت نکند. همچنین لازم است درمورد داروها و غذاهای مصرفی‌شان با پزشک صحبت کنند.

 

۴. رفلاکس یا بازگشت اسید معده

رفلاکس معده از دلایل حالت تهوع صبحگاهی

بازگشت یا رفلاکس اسید زمانی اتفاق می‌افتد که ورودی معده بعد از خوردن یا نوشیدن به‌درستی بسته نمی‌شود و اجازه می‌دهد اسید معده به درون مری یا حلق برگردد. طعم ترشِ اسید همراه با علائم دیگری مثل سوختگی یا سرفه ممکن است احساس حالت تهوع را در شما ایجاد کند.

بازگشت اسید معمولا در صبح بدتر می‌شود؛ حتی اگر ساعت‌ها از آخرین وعده غذایی‌تان گذشته باشد. درازکشیدن باعث می‌شود اسید معده به‌راحتی در مسیر اشتباه حرکت کند. گاهی به همین دلیل است که بعضی افراد با سرفه یا صدای گرفته از خواب بیدار می‌شوند.

بعضی غذاها به‌خصوص غذاهای اسیدی موجب رفلاکس صبحگاهی در افراد می‌شوند، که خودداری از مصرف این مواد به آنها کمک خواهد کرد. بعضی افراد با وعده‌های غذایی کمتر یا داروی ضداسید موجود در داروخانه از شر علائم خلاص می‌شوند. داروهای تجویزی در رفلاکس‌های شدید پیشنهاد می‌شود.

 

۵. آبریزش از عقب بینی یا احتقان (گرفتگی) سینوسی

گرفتگی سینوسی به گوش داخلی‌تان فشار وارد می‌کند و ممکن است موجب مشکلات معده، سرگیجه، حالت تهوع و استفراغ شود. وقتی آبریزش از عقب بینی دارید، مخاطی که از سینوس به پشت حلق و به درون معده می‌رود ممکن است موجب حالت تهوع شود.

 

۶. اضطراب

اضطراب از دلایل حالت تهوع صبحگاهی

حالت تهوع صبحگاهی ممکن است به‌دلیل اضطراب بالا در آن زمان ایجاد شود. ممکن است فرد به‌خاطر روزی که در پیش دارد دل‌آشوب باشد؛ برای مثال، ممکن است با اتفاقی پراسترس مثل جلسه‌ای مهم در ارتباط باشد. افرادی که اختلال اضطراب دارند وقتی احساس نگرانی کنند دچار حالت تهوع می‌شوند. حالت تهوع اضطراب را بدتر می‌کند، به‌خصوص اگر فرد از استفراغ‌کردن بترسد یا نگران سلامتی خود باشد، که همین موضوع ممکن است چرخه تهوع ناشی از اضطراب را بدتر کند.

بعضی راهکارها تهوع ناشی از اضطراب را بهبود می‌بخشند. مدیتیشن به افراد کمک می‌کند ذهن مضطربشان را آرام کنند. همچنین روان درمانی و داروهای ضداضطراب نیز مفیدند. برای بهبود اضطراب صبحی پرمشغله، زود بیدارشدن و یک برنامه صبحگاهی مطمئن بسیار مفید است.

 

۷. خماری

بعضی داروها از جمله داروهای غیرقانونی، داروهای تجویزی و حتی کافئین ممکن است علائم خماری را ایجاد کند، که حالت تهوع یکی از شایع‌ترین علائم خماری است. در حالت عادی، وقتی فردی برای مدت طولانی از مواد مخدر استفاده نمی‌کند، دچار خماری می‌شود که این حالت در صبح و قبل از استفاده از مواد هم وجود دارد. افرادی که با مصرف داروهای تجویزی دچار حالت خماری می‌شوند باید با پزشک صحبت کنند. با تغییر برنامه یا کاهش تدریجی دارو نیز می‌توان به حل مشکل کمک کند.

بهترین راهِ جلوگیری از حالت تهوع صبحگاهی در افرادی که به داروهای مخدر و سایر مواد اعتیاد دارند توقف مصرف است. گروه‌های حمایتی، روان‌درمانی، برنامه‌های گام‌به‌گام و توان‌بخشی‌های سرپایی یا بستری‌شدن به این افراد کمک می‌کند. اگر شب گذشته مقدار زیادی الکل نوشیده باشید، ممکن است حالت تهوع شما نتیجه خماری باشد. بعضی از اثرات الکل شامل قند خون پایین و کمبود آب با حالت تهوع همراه است.

 

۸. رژیم غذایی

حالت تهوع صبحگاهی ممکن است به‌دلیل غذاهایی باشد که در صبحانه می‌خورید. حساسیت غذایی یا عدم تحمل غذایی ممکن است موجب حالت تهوع شود. در موارد دیگر، خوردن بیش از ‌اندازه نیز ممکن است شما را دچار حالت تهوع کند.

 

۹. بیماری گاستروپارزی (Gastroparesis)
در این بیماری، تخلیه معده بیشتر از حد معمول طول می‌کشد، چراکه حرکت عضلات دیوارۀ معده آهسته یا متوقف می‌شود. در نتیجه، غذا از معده به‌سمت روده حرکت نمی‌کند. حالت تهوع، استفراغ و درد شکم از علائم شایع این بیماری است.

 

۱۰. سنگ صفرا

سنگ صفرا از دلایل حالت تهوع صبحگاهی

سفت‌شدن موادی مثل کلسترول موجب تشکیل سنگ کیسه صفرا در کیسه صفرا می‌شود. وقتی این سنگ در لولۀ ارتباطی بین صفرا و روده گیر کند بسیار دردناک می‌شود. حالت تهوع و استفراغ ناشی از این مورد اغلب همراه با درد اتفاق می‌افتد.

 

۱۱. داروی مسکن

داروهای اپیوئید یا داروهای مسکن گروهی از داروها هستند که برای درمان درد متوسط تا شدید استفاده می‌شوند. عوارض جانبی بیشترِ این داروها حالت تهوع و استفراغ است.

 

۱۲. شیمی‌درمانی

حالت تهوع و استفراغ عوارض جانبی نسبتا ثابت‌شدۀ بعضی از داروهای شیمی درمانی است. این داروها روی بخشی از مغز اثر می‌گذارند که حالت تهوع و استفراغ را کنترل می‌کند. همچنین بعضی داروها روی سلول‌های پوششی معده اثر می‌گذارند که موجب حالت تهوع و استفراغ می‌شود.

اگر قبلا به‌دلیل شیمی‌درمانی دچار حالت تهوع و استفراغ شده‌اید، دیدن صحنه‌هایی مثل بیمارستان، درمانگاه یا فضایی شبیه این موارد و نیز استشمام بوهایی نظیر بوی دارو و مواد ضدعفونی‌کننده که این موضوع را به شما یادآوری کنند ممکن است موجب حالت تهوع و استفراغ شوند.

 

۱۳. جراحت و ضربه‌مغزی

ضربه مغزی از دلایل حالت تهوع صبحگاهی

ضربه و جراحت‌های مغزی اغلب موجب ورم در مغز می‌شوند. افزایش فشار در جمجمه که به‌دنبال ضربه ایجاد می‌شود ممکن است جایگاهی را در مغز فعال کند که حالت تهوع و استفراغ را در انسان ایجاد می‌کند. استفراغ بعد از آسیب‌رسیدن به سر نشان می‌دهد آسیب به سرتان جدی است و باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.

 

۱۴. مسمومیت غذایی

وقتی ماده‌ای آلوده می‌خورید یا می‌نوشید، بدنتان به‌سرعت برای خلاصی از آن ماده فعالیت می‌کند. اگر مسمومیت غذایی دارید، احتمالا حالت تهوع، استفراغ یا اسهال را همراه با ناراحتی معده یا گرفتگی شکم تجربه می‌کنید. حالت تهوع صبحگاهی شما گاهی مربوط به غذایی است که شب گذشته خورده‌اید.

 

۱۵. گاستروانتریت (Gastroenteritis)

گاستروانتریت یا التهاب معده‌ای ـ روده‌ای شبیه مسمومیت غذایی نیست، اما علائم مشابهی را ایجاد می‌کند. این عفونت را ویروس، باکتری یا انگل ایجاد می‌کند و از طریق مدفوع آلوده، غذا یا آب آشامیدنی از شخصی به شخص دیگر منتقل می‌شود.

 

۱۶. کتواسیدوز دیابتی

کتواسیدوز دیابتی عارضه‌ای جدی است که ممکن است در فرد مبتلا به دیابت اتفاق بیفتد. کمبود انسولین بدن را مجبور می‌کند به‌جای کربوهیدرات از چربی به‌عنوان سوخت استفاده کند. این فرایند موجب تولید کتون در جریان خون می‌شود. افزایش بیش از حد کتون ممکن است علائمی مثل حالت تهوع، گیجی و تشنگی زیاد را ایجاد کند. در این شرایط باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.

 

۱۷. زخم معده

زخم معده از دلایل حالت تهوع صبحگاهی

زخم معده زخمی است که پوشش داخلی معده و روده را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری معمولا موجب درد معده می‌شود، اما گاهی باعث تهوع و استفراغ نیز می‌شود.

 

۱۸. یبوست

یبوست ممکن است موجب حالت تهوع شود. وقتی غذای هضم‌شده در روده بزرگ انباشته می‌شود، عملکرد کل دستگاه گوارشی را کُند می‌کند که موجب ایجاد حالت تهوع می‌شود.

 

۱۹. بیماری راه‌زدگی

بیماری راه‌زدگی (Motion Sickness) ‌زمانی اتفاق می‌افتد که مغزتان پیام‌های ضدونقیض حرکتی را دریافت می‌کند؛ برای مثال، وقتی سوار ماشین هستید، چشم و گوشتان به مغزتان می‌گویند در حال حرکتید، اما منطقه‌ای در گوش داخلی‌تان که به حفظ تعادل شما کمک می‌کند و نیز عضلاتتان به مغز می‌گویند که در حال حرکت نیستید. این پیام‌های ضدونقیض موجب حالت تهوع، استفراغ و سرگیجه می‌شوند. این بیماری اغلب در زنان باردار و کودکان اتفاق می‌افتد.

۲۲. کمبود آب

کمبود اب بدن یکی از دلایل حالت تهوع صبحگاهی

کمبود آب ممکن است باعث بروز حالت تهوع شود. کم آبی بدن علائم دیگری نیز دارد، مثل سبکی سر یا سرگیجه، پوست خشک، چشم‌های گودرفته، خستگی، ادرار تیره، ادرارنداشتن یا ادرار بسیار کم.

کمبود آب ممکن است در صبح و بعد از اینکه فرد چند ساعت آبی ننوشیده اتفاق بیفتد. افرادی که بلافاصله قبل از خواب الکل یا کافئین مصرف می‌کنند ممکن است بیشتر دچار کمبود آب صبحگاهی شوند. اسهال یا استفراغ به‌خصوص در کودکان ممکن است موجب کمبود آب شود. همچنین تعریق طولانی‌مدت، بدون اینکه آبی نوشیده شود، اغلب موجب کمبود آب می‌شود.

راه درمان کمبود آب نوشیدن آب یا نوشیدنی‌های حاوی الکترولیت (موادی مثل سدیم، پتاسیم و کلسیم) است. گاهی‌ در بیماری‌های زمینه‌ایِ جدی ممکن است بدن آب کافی را جذب نکند. در این زمان، نوشیدن آب به رفع کم‌آبی کمکی نمی‌کند. در این شرایط باید حتما به پزشک مراجعه کنید.

 

نکات پایانی

اگر حالت تهوع صبحگاهی بعد از چند روز بهتر نشد، به پزشک مراجعه کنید. بررسی عوامل ایجاد این حالت (مثل رژیم غذایی، سبک زندگی یا تغییرات دارویی) بسیار مفید است و به پزشک در تشخیص علت حالت تهوع کمک می‌کند.
بیدارشدن با حالت تهوع حسی ناخوشایند برای شروع روز است. در بیشتر موارد حالت تهوع یک ناراحتی موقتی است و علامت بیماری جدی پزشکی نیست.
ترکیب درستی از داروهای خانگی و درمان‌های پزشکی اغلب بسیار راهگشاست.
اگر علائم بعد از چند روز بهتر نشد، باید به پزشک مراجعه شود.